MariWana
Administrator
Numri i Mesazheve : 134
Mosha : 31
Lokacioni : Macedonia / Skopje
Data e Regjistrimit : 2007-07-20
 | | Subject: Gjithėsia dhe trupat nė gjithėsi Mon Apr 05 2010, 11:02 | |
| Gjithėsia dhe trupat nė gjithėsi
Hapėsira gjysemsferike qiellore tė cilen e shohim mbi ne quhet qiell.
Qielli kur ka ngjyrė tė kaltėrt, atėherė ėshtė e ngrohtė me diell, kurse kur qielli ėshtė me ngjyrė hiri ėshtė vranėt dhe me reshje.
Qielli gjatė natės ėshtė i errėt dhe i mbushur me yje. Kėto ndryshime tė qiellit paraqiten pėr shkak tė depertimit tė rrezeve tė Diellit nė ajėr i cili ėshtė i depėrtueshėm nė tė gjitha drejtimet.
Qielli paraqet hapėsirė tė pakufizuar. Hapėsira e pakufizuar e mbushur me yje dhe trupa tė ndryshem qiellorė quhet gjithėsi ose kozmos.
Trupat qiellorė mund tė jenė nė shume gjendje agregate: Tė zjarrtė, tė gaztė, tė ngurrtė, tė lėngėt, tė ftohtė, tė pluhurt etj.
Trupat qiellorė lėvizin nė drejtim tė caktuar.
Trupat qiellorė sipas dimensioneve janė tė ndryshem. Ekzistojnė trupa qiellorė tė cilėt janė me dimensione tė vogla tė quajtura xhuxhe, por ka trupa tė mėdhenj qiellorė tė quajtura gjigjantė tė cilat janė me miljona herė mė tė mėdha se sa Toka.
Nė mbrėmje nė qiell paraqiten shumė yje, yllėsi, planete, satelitė, kometa, meteorė, meteoritė etj. Yjet
Yjet janė trupa tė mėdhenj qiellorė, tė rumbullakėt dhe tė shndritshėm tė pėrbėrė prej gazrave tė zjarrta.
Yjet gjatė mbrėmjes kur qielli ėshtė i kthjellėt, prej Tokės shihen si pika shėndritėse me ngjyrė tė verdhė.
Kjo paraqitet pėr shkak tė largėsisė sė madhe qė e kanė prej nesh e cila matet me vjet drite.
Njė vjet drite paraqet largėsine qė rezzja e dritės e kalon pėr njė vit me shpejtėsi prej 300.000 km nė sekondė.
Yjet sipas madhėsisė ndahen nė tė mėdha gjigjante ku ne sipėrfaqe temperatura ėshtė 70.000 C, dhe tė vogla xhuxhe ku temperatura nė sipėrfaqe ėshtė 8000 C.
Ylli mė i afėrt me Tokėn ėshtė Dielli i cili mer pjesė nė yjet e vogla.
Yjet sipas ngjyrės ndahen nė:
1. Yjet e Kuqe ku temperaturat arrin prej 0 deri nė 1700 C.
2. Yjet e Verdha ku temperaturat arrin prej 1700 deri nė 6000 C.
3. Yjet e Bardha ku temperaturat arrin prej 6000 deri nė 30.000 C.
4. Yjet e Kaltėrta ku temperaturat arrin prej 30.000 deri nė 70.000 C.
Tė gjitha yjet qė shihen nė hapėsirėn qiellore, ku ėshtė edhe Dielli qė i takon sistemit tė njėjtė yjor, quhet Galaktika ose Rruga e Qumėshtit. Galaktika paraqet njė sistem yjor i cili ėshtė i pėrbėrė prej 200 deri nė 300 miliardė yje.
Sot Astronomėt gjithėsinė e ndajnė nė 88 yllėsi.
Yllėsitė mė tė njohura janė: Arusha e madhe dhe Arusha e vogel, Luani, Demi, Peshku, Mjellma, Shqiponja, Dashi, Akrepi etj.
Nje rrotullim i Diellit rreth Galaktikes quhet Viti kozmik 250.000.000 km. | |
|
